Rối loạn lo âu là gì?

Rối loạn lo âu là một nhóm các rối loạn tâm lý có chung đặc điểm là sự lo lắng quá mức, sợ hãi không hợp lý hoặc không kiểm soát được. Sự lo lắng và sợ hãi này gây ra nhiều khó chịu, căng thẳng và ảnh hưởng đến hoạt động hằng ngày của người bệnh. Rối loạn lo âu có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào và có thể liên quan đến nhiều yếu tố tâm thần và y học.

Rối loạn lo âu không phải là sự lo âu bình thường trong đời sống. Sự lo âu bình thường là một phản ứng tự nhiên của cơ thể khi gặp phải những tình huống khó khăn, nguy hiểm hoặc quan trọng. Sự lo âu bình thường có thể giúp chúng ta chuẩn bị tốt hơn, tập trung cao hơn và có sự cẩn trọng hợp lý. Sự lo âu bình thường cũng có thể biến mất khi tình huống đã được giải quyết hoặc không còn đe dọa.

Rối loạn lo âu là những lo âu mà không có nguyên nhân rõ ràng hoặc quá mức so với mức độ nguy hiểm của tình huống. Người bệnh có thể cảm thấy lo lắng về nhiều sự việc, hoạt động hoặc mối quan hệ trong cuộc sống. Sự lo âu này khó kiểm soát và kéo dài trong nhiều tuần, tháng hoặc năm. Sự lo âu này gây ra nhiều triệu chứng cơ thể và tinh thần như đau đầu, vã mồ hôi, tim đập nhanh, khó thở, khô miệng, buồn nôn, mất ngủ, bực dọc, bất an…

Rối loạn lo âu có nhiều dạng khác nhau như:

Rối loạn lo âu tổng quát: là sự lo lắng quá mức về nhiều sự việc hoặc hoạt động trong cuộc sống hàng ngày.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế: là sự xuất hiện của những suy nghĩ ám ảnh không mong muốn và những hành vi cưỡng chế lặp đi lặp lại để giảm bớt sự ám ảnh.

Rối loạn hoảng loạn: là sự xuất hiện của các cơn hoảng sợ đột ngột, mạnh mẽ và không có nguyên nhân rõ ràng. Người bệnh có cảm giác sắp chết, nhồi máu cơ tim, phát điên hoặc mất kiểm soát. Các cơn hoảng sợ thường kèm theo các triệu chứng cơ thể như tim đập nhanh, đau ngực, khó thở, toát mồ hôi, chóng mặt…

Rối loạn lo âu xã hội: là sự sợ hãi quá mức trước các tình huống xã hội như giao tiếp, thuyết trình, biểu diễn… Người bệnh lo sợ bị phán xét tiêu cực, bị nhạo báng hoặc xấu hổ. Họ thường tránh các hoạt động xã hội hoặc chịu đựng chúng với sự khó chịu lớn.

Rối loạn ám ảnh về sự khó chịu cơ thể: là sự lo lắng quá mức về một hoặc nhiều khuyết điểm hình thể nhỏ hoặc không tồn tại. Người bệnh thường dành nhiều thời gian để kiểm tra, che giấu hoặc cố gắng sửa đổi khuyết điểm của mình. Họ cũng thường tìm kiếm ý kiến của người khác về hình thể của mình hoặc tìm kiếm các phương pháp thẩm mỹ để cải thiện ngoại hình.

Rối loạn lo âu do chất gây nghiện: là sự xuất hiện hoặc tăng cường của các triệu chứng lo âu khi sử dụng hoặc cai nghiện các chất gây nghiện như rượu, thuốc lá, ma túy… Các triệu chứng lo âu này có thể gây ra các vấn đề về tâm lý và sinh lý cho người bệnh.

Dấu hiệu nhận biết 1 người bị rối loạn lo âu.

Rối loạn lo âu có thể có nhiều dấu hiệu khác nhau tùy thuộc vào từng dạng rối loạn. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu chung có thể giúp bạn nhận biết rối loạn lo âu ở bản thân hoặc người thân của bạn, ví dụ như:

Bạn hay cảm thấy lo lắng, sợ hãi hoặc căng thẳng về nhiều việc trong cuộc sống hàng ngày mà không có lý do rõ ràng.

Bạn hay có những suy nghĩ tiêu cực, ám ảnh hoặc phi lý về bản thân, người khác hoặc tình huống xung quanh bạn.

Bạn hay có những cơn hoảng sợ đột ngột và không kiểm soát được.

Bạn hay tránh các tình huống xã hội, công việc hoặc các hoạt động mà bạn từng thích vì sợ bị phán xét tiêu cực hoặc xấu hổ.

Bạn hay tự ti về hình thể của mình và dành nhiều thời gian để kiểm tra, che giấu hoặc cố gắng sửa đổi khuyết điểm của mình.

Nguyên nhân của bệnh rối loạn lo âu.

Rối loạn lo âu thường khó để xác định rõ nguyên nhân nhưng những yếu tố sau cũng làm gia tăng nguy cơ bị bệnh:

Do tâm lý: tính cách dễ bị lo âu hoặc sang chấn tâm lý từ nhỏ.

Do di truyền: nếu trong gia đình có người bị mắc các bệnh tâm lý thì thế hệ sau cũng có nguy cơ cao bị ảnh hưởng.

Do môi trường, xã hội: căng thẳng, stress kéo dài từ công việc, môi trường sống, gia đình, học tập….

Do cơ thể: một số bệnh lý về tim, phổi, giáp, tuỷ thượng thận… có thể gây ra các triệu chứng lo âu.

Do thuốc: một số loại thuốc như steroid, thuốc giảm cân, thuốc dị ứng, thuốc hô hấp… có thể gây ra các cơn hoảng sợ. Ngoài ra, sử dụng hoặc cai nghiện các chất gây nghiện như rượu, thuốc lá, ma túy… cũng có thể gây ra rối loạn lo âu do chất gây nghiện.

Các phương pháp điều trị rối loạn lo âu không dùng thuốc đang là sự lựa chọn hàng đầu của rất nhiều người khi áp dụng điều trị rối loạn lo âu.

Các phương pháp này đem lại hiệu quả cao mà không có tác dụng phụ. Lưu ý là người bệnh cần kiên trì thực hiện theo hướng dẫn mới đem lại kết quả tốt.

Cách chữa bệnh rối loạn lo âu.

Rối loạn lo âu là một bệnh lý tâm thần khó chữa trị hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát được nếu được phát hiện và điều trị sớm. Có hai phương pháp điều trị chính là:

Điều trị bằng thuốc: các loại thuốc được sử dụng để điều trị rối loạn lo âu bao gồm các thuốc an thần (benzodiazepin), các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SSRI), các thuốc ức chế tái hấp thu noradrenalin và serotonin (SNRI), các thuốc ức chế monoamin oxidase (MAOI)… Các thuốc này giúp giảm các triệu chứng cơ thể và tinh thần của lo âu, làm dịu cơn hoảng sợ và cải thiện tâm trạng. Tuy nhiên, các thuốc này cũng có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn ngủ, khô miệng, đau đầu, tăng cân… và có nguy cơ gây nghiện. Do đó, việc sử dụng thuốc phải theo chỉ định và theo dõi của bác sĩ.

Điều trị bằng liệu pháp tâm lý: là phương pháp giúp người bệnh nhận ra và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực, ám ảnh hoặc phi lý gây ra lo âu. Có nhiều loại liệu pháp tâm lý được áp dụng cho rối loạn lo âu như liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT), liệu pháp phơi nhiễm (ERP), liệu pháp tiếp xúc với hiện thực (EFT). Liệu pháp này giúp người bệnh tiếp xúc với những tình huống gây lo âu trong một môi trường an toàn và kiểm soát được. Mục tiêu là giúp người bệnh làm quen với những tình huống đó và học cách giảm bớt sự sợ hãi và lo lắng. Ví dụ, người bệnh có rối loạn lo âu xã hội sẽ được yêu cầu tham gia vào các hoạt động xã hội như nói chuyện với người lạ, thuyết trình trước đám đông, hoặc ăn uống ở nhà hàng.

Một số biện pháp chữa rối loạn lo âu không dùng thuốc:

Học cách thư giãn: có thể áp dụng các phương pháp thư giãn như hít thở sâu, thiền định, yoga, hoặc massage để giảm căng thẳng và lo âu. Các phương pháp này giúp bạn điều chỉnh hơi thở, giảm nhịp tim, hạ huyết áp, và tạo ra cảm giác bình yên và thoải mái. Bạn có thể tìm kiếm các video hướng dẫn trên mạng hoặc tham gia các lớp học để học cách thư giãn hiệu quả.

Đối phó với những suy nghĩ tiêu cực: có thể nhận ra và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực gây ra lo âu bằng cách sử dụng các kỹ năng tư duy phản biện, lập luận logic, và thay thế bằng những suy nghĩ tích cực và khách quan hơn. Ví dụ, nếu bạn lo lắng về việc thất bại trong một bài kiểm tra, bạn có thể tự hỏi bản thân: “Tôi có chắc chắn là tôi sẽ thất bại không? Tôi đã chuẩn bị kỹ cho bài kiểm tra này chưa? Tôi có thể làm gì để cải thiện kết quả của mình không?”. Những câu hỏi này giúp bạn kiểm tra lại sự thật và tìm ra những giải pháp khả thi hơn là chỉ lo lắng vô ích.

Tập thể dục: có thể chọn các môn thể thao mình yêu thích như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, đạp xe… để tăng cường sức khỏe và tạo ra các chất hạnh phúc trong não.

Ăn uống lành mạnh: có thể ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, và các loại thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, hạt lanh… để cung cấp dinh dưỡng cho não bộ và cơ thể. Nên tránh các chất kích thích như caffein, rượu, thuốc lá… vì chúng có thể làm tăng lo âu.

Giữ lịch sinh hoạt ổn định: có thể đi ngủ và thức dậy đúng giờ, ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi ngày để nghỉ ngơi và tái tạo năng lượng cho cơ thể. Nên tránh xem điện thoại, máy tính hay ti vi trước khi đi ngủ vì chúng có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ.

Tìm kiếm sự hỗ trợ: có thể nói chuyện với gia đình, bạn bè, hoặc các nhóm hỗ trợ để chia sẻ cảm xúc và nhận được sự động viên và khuyên nhủ. Nếu cần thiết, có thể tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia tâm lý để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Rối loạn lo âu là một bệnh lý tâm thần phổ biến ở nhiều người. Nó gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, rối loạn lo âu có thể được kiểm soát được nếu được phát hiện và điều trị sớm. Có nhiều phương pháp điều trị rối loạn lo âu như thuốc men, liệu pháp tâm lý, hoặc cả hai. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể áp dụng một số biện pháp tự chăm sóc và phòng ngừa rối loạn lo âu để cải thiện tình trạng của mình. Bạn nên luôn giữ một tinh thần lạc quan, tích cực, và không ngại tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết.

Thongthai.vn

---

Nguồn tham khảo:

mayoclinic.org
my.clevelandclinic.org
healthdirect.gov.au