Ngọc trai là gì?

Ngọc trai là một vật hình cầu, cứng, được một số loài vật tạo ra, chủ yếu là loài nhuyễn thể như con trai, sò. Ngọc trai được sử dụng làm đồ trang sức và cũng được tán thành bột để dùng trong mỹ phẩm, dược phẩm.

Ngọc trai được coi là biểu tượng của sự quý phái cũng như giới thượng lưu suốt nhiều thế kỷ qua. Các nhà cai trị của Ấn Độ hay các nữ hoàng ở châu Âu, thời kỳ trước, luôn có thói quen khoác lên mình một số lượng khổng lồ ngọc trai, như một thứ để biểu thị quyền uy.

Thậm chí, đến tận ngày nay, loại đá quý hữu cơ này vẫn không hề đánh mất ngôi vị của mình, khi luôn hiện diện trên thảm đỏ, những bộ váy cưới đắt tiền hay đơn giản là một món trang sức đeo thường này của phái đẹp.

Ngọc trai được hình thành như thế nào?

Ngọc trai hình thành thông qua cơ chế tự vệ của loài nhuyễn thể. Hiểu một cách nôm na: Khi có dị vật (thường là các sinh vật nhỏ, cát) lọt qua được lớp vỏ và xâm nhập vào phần thân mềm của các loài trai, sò, lớp màng ngoài của chúng sẽ tự tiết ra chất khoáng aragonit hoặc canxit được dính với nhau bởi chất hữu cơ conchiolin.

Sự kết hợp của hỗn hợp này tạo ra thứ được gọi là xà cừ. Nhiệm vụ của xà cừ là bao bọc lấy dị vật để dị vật không làm tổn thương cơ thể trai, sò, Quá trình phủ xà cừ này sẽ lặp đi lặp lại và lớn dần lên thành viên ngọc trai sáng bóng mà chúng ta thường thấy.

Tuy nhiên, ngày nay hầu như tất cả ngọc trai trang sức là ngọc trai nuôi. Thông thường vật lạ cấy vào con trai, sò, là mảnh vỏ con trai được đánh bóng cùng với một mảnh nhỏ mô của con trai khác vào cơ quan sinh dục của con trai để làm xúc tác tạo ngọc. Ngoài ra từ nuôi trồng hạt ngọc bình thường đã phát triển mở rộng ra nuôi trồng hạt màu và hạt hình tượng.

Phân loại và giá trị của ngọc trai.

Ngọc trai tự nhiên có giá trị là loại đồ trang sức quý hiếm. Giá trị thực của ngọc trai tự nhiên tương đương với đá quý và phụ thuộc vào kích cỡ, hình dạng và chất lượng của hạt ngọc. Ngọc trai tự nhiên đang trở nên ngày càng hiếm hơn do người ta bắt trai và sò để nuôi. Do đó, cơ hội để mò ra ngọc tự nhiên ngày càng hiếm hoi. Phần lớn những viên ngọc tự nhiên được bán cho những nhà sưu tập và hiếm khi được dùng làm đồ trang sức như dây chuyền.

Trước khi có công nghệ nuôi cấy ngọc, muốn thu thập ngọc trai, các thợ lặn phải mò xuống tận đáy sông, đáy biển bắt và kiểm tra từng con trai, sò một để tìm ngọc. Quy trình tìm ngọc này khiến ngọc trai tự nhiên là một sản vật thực sự quý hiếm và đắt đỏ. Theo ước tính, một mẻ 3 tấn trai, sò thường chỉ có 3-4 con là sở hữu viên ngọc hoàn hảo.

Ngọc trai nuôi có ngoại hình rất giống với ngọc trai tự nhiên, sản lượng dồi dào và đặc biệt là giá thành rẻ, nên trên thị trường hiện nay hầu hết ngọc trai đều là được nuôi cấy nhân tạo. Dẫu vậy, dù khó phân biệt bằng mắt thường (với người không chuyên), ngọc trai tự nhiên vẫn có những tố chất đặc biệt mà ngọc trai nuôi không thể nào bắt chước được.

Sự khác biệt về đẳng cấp giữa 2 loại ngọc trai sẽ được phơi bày rõ ràng nhất dưới phim chụp X-quang:

Ngọc trai tự nhiên sẽ có kết cấu thành nhiều vòng đồng tâm (tương tự như các lớp của củ hành tây) và gần như 100% thành phần của nó đều là xà cừ.

Ở ngọc trai nhân tạo, chúng ta có thể nhìn thấy kết cấu 2 phần không đồng nhất là nhân (dị vật được cấy vào) và lớp xà cừ. Đáng nói hơn, lớp xà cừ ở ngọc trai nuôi chỉ tráng một lớp rất mỏng ở bên ngoài, điều này đồng nghĩa với việc một viên ngọc trai nuôi thực chất chỉ có một phần nhỏ là ngọc trai!

Nguồn gốc là yếu tố tạo nên sự chênh lệch đáng kể về giá của một viên ngọc trai. Một yếu tố khác cũng khiến giá của viên ngọc này có thể đắt hơn viên ngọc khác chính là kích cỡ.

Cũng như nhiều loại đá quý khác, ngọc trai càng lớn thì sẽ càng đắt. Theo các chuyên gia, kích cỡ của viên ngọc phụ thuộc chủ yếu vào kích thước cơ thể của con trai/sò tạo ra nó. Ngọc trai Akoya (Nhật Bản) chỉ có thể đạt đường kính 9-10 milimet. Trong khi đó, ngọc trai Nam Thái Bình Dương hay ngọc trai đen đảo Tahiti có thể đạt đến con số 15-16 milimet. Chính kích thước khủng cũng đã khiến hai loại ngọc trai này luôn xếp ở vị trí dẫn đầu về giá thành: Một chuỗi hạt làm từ ngọc trai Nam Thái Bình Dương có thể đạt mức giá 32.000 USD (khoảng 743 triệu đồng).

Chúng ta thường biết đến và nhìn thấy những viên ngọc trai có màu trắng. Tuy nhiên, trên thực tế dải màu sắc của loại đá quý này thực sự rất phong phú, gồm có: vàng, trắng, hồng, đen… Và màu sắc cũng chính là một nhân tố dùng để định giá ngọc trai.

Màu sắc của một viên ngọc quyết định chủ yếu bởi loài trai sò vật chủ. Ví dụ như ngọc trai đen Tahiti có màu đen là bởi bên trong loài trai Pinctada margaritifera có màu đen, màu đen của viên ngọc cũng không cố định mà có thể sáng hơn hay tối hơn phụ thuộc vào quy trình nuôi cấy. Ngoài ra, đối với ngọc trai nuôi vì người ta thường cấy mô sống của một con trai sò khác để tạo ngọc, nên nhân cấy này cũng tác động vào đặc điểm màu sắc của viên ngọc.

Ngoài các yếu tố kể trên, còn nhiều đặc điểm khác để xác định giá trị của một viên ngọc trai như: Hình dáng và bề mặt (viên ngọc càng tròn, bề mặt càng trơn láng thì càng đắt), cách viên ngọc phản xạ lại ánh sáng (viên ngọc càng sáng bóng thì càng đắt) và đôi khi là cả giá trị lịch sử!

/ Thông Thái TV