Bạn có bao giờ tự hỏi điều gì xảy ra ở độ sâu 4000m dưới đáy biển? Đó là một trong những khu vực ít được khám phá nhất trên Trái Đất, vì nó thuộc về vùng biển sâu gọi là vùng thẳm (abyssal zone). Vùng biển này có độ sâu từ 4000m đến 6000m và chiếm 83% diện tích đại dương và 60% diện tích bề mặt Trái Đất. Vùng biển này luôn trong bóng tối vĩnh viễn, có nhiệt độ rất lạnh khoảng 2-3°C, áp suất rất cao lên đến 76 MPa (tương đương với áp suất của 750 lít nước trên mỗi cm vuông) và thiếu oxy. Vậy làm sao các sinh vật có thể sống được trong điều kiện khắc nghiệt như vậy? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu trong video này.

Vùng thẳm là một phần của vùng biển mở (pelagic zone), hay còn gọi là vùng biển tự do. Vùng biển này bao gồm ba lớp: vùng ánh sáng (epipelagic zone), vùng ánh sáng yếu (mesopelagic zone) và vùng ánh sáng rất yếu (bathypelagic zone). Vùng thẳm nằm dưới cùng của vùng biển mở và liền kề với vùng hải dương (hadal zone), hay còn gọi là vùng hải thẳm, là khu vực gồm các hốc và khe nứt sâu nhất trên đáy biển.

Vùng thẳm có đặc điểm là không có ánh sáng mặt trời xuyên qua được, do đó không có cây cỏ hay tảo biển sinh sản oxy. Nguồn oxy duy nhất cho vùng biển này là từ các tảng băng tan chảy từ rất lâu ở các vùng cực. Tuy nhiên, nước gần đáy biển lại không có oxy, tạo thành một cái bẫy chết cho các sinh vật không thể trở về nước giàu oxy ở trên. Vùng biển này cũng có nồng độ muối cao và chứa nhiều chất dinh dưỡng như nitơ, photpho và silic, do có nhiều chất hữu cơ chết rơi xuống từ các lớp biển trên và bị phân hủy.

Đáy biển của vùng thẳm có thành phần khác nhau tùy theo độ sâu. Trên 4000m, đáy biển thường bao gồm các vỏ sò của các loài foraminifera, động vật phù du và thực vật phù du. Dưới 4000m, các vỏ sò này tan ra, để lại một lớp đất sét màu nâu và silic từ các động vật phù du và thực vật phù du chết.

Một trong những điểm đặc biệt của vùng thẳm là sự hiện diện của các miệng phun nước nóng (hydrothermal vents) và các khe rò rỉ lạnh (cold seeps). Đây là những khu vực có nước nóng hoặc khí thoát ra từ các khe nứt trên đáy biển, mang theo nhiều chất hóa học như sulfua, metan và hidro. Các vi khuẩn có khả năng sử dụng năng lượng từ các phản ứng hóa học này để tạo ra đường, gọi là quang hợp hóa học (chemosynthesis), giống như các cây cỏ sử dụng ánh sáng mặt trời để tạo ra đường, gọi là quang hợp (photosynthesis). Các vi khuẩn này tạo ra nguồn thức ăn cho một cộng đồng sinh vật đa dạng và phong phú quanh các miệng phun nước nóng và khe rò rỉ lạnh, đóng vai trò tương tự như các cây cỏ trong các hệ sinh thái có ánh sáng.

Các sinh vật sống ở vùng thẳm phải thích nghi với điều kiện sống khắc nghiệt của khu vực này. Chúng phải chịu được áp suất cao, nhiệt độ lạnh, thiếu ánh sáng và thiếu oxy. Một số cách thích nghi của chúng bao gồm:

Sử dụng các ống thở, mang hay phổi để hô hấp.

Sử dụng bóng cá để điều chỉnh độ nổi.

Giảm nhịp tim, giảm hoạt động và giảm trao đổi chất.

Sử dụng quang hợp hóa học để tạo ra thức ăn.

Sử dụng ánh sáng sinh học (bioluminescence) để giao tiếp, tìm bạn đời, dọa kẻ thù hoặc thu hút con mồi.

Hấp thụ các chất hóa học từ nước biển để tạo ra vỏ sừng hoặc vỏ sò.

Các sinh vật ở vùng thẳm rất đa dạng và kỳ lạ. Chúng có hình dạng kỳ quái và cơ chế nghi độc đáo trong môi trường sống vô cùng khắc nghiệt dưới đáy biển sâu, đây cũng là khu vực mà hiểu biết của con người vẫn còn hạn chế.

Nằm ở vùng tối vĩnh viễn của đại dương, sau đây là một số con vật có lẽ sẽ khiến bạn khóc thét khi nhìn thấy.

Cá răng nanh, còn được biết đến với cái tên Anoplogaster, sống ở vùng nước rất sâu của đại dương, có thể đến 4000 m. Ở độ sâu này, áp lực là cực lớn, và nhiệt độ nước gần như đóng băng. Mặc dù trông như một con quỷ thực sự, cá răng nanh khá nhỏ, chỉ dài tối đa 16 cm.

Cá rồng còn được gọi là cá rồng không vẩy, là loài cá dữ, săn mồi tàn bạo dưới đáy đại dương. Có tên khoa học là Grammatostomias flagellibarba, chúng có những chiếc răng sắc và quá lớn so với toàn thân. Kích thước chùng không lớn, khoảng 15 cm là cùng nhưng trông thật quái dị. Có nhiều loài cá rồng khác nhau nhưng hình dạng thì tương tự nhau.

Vùng thẳm là một trong những khu vực bí ẩn và hấp dẫn nhất trên Trái Đất. Nó có điều kiện sống khắc nghiệt như bóng tối, lạnh giá, áp suất cao và thiếu oxy. Các sinh vật ở vùng thẳm rất đa dạng và kỳ lạ, từ cá biển sâu, động vật không xương sống đến động vật có xương sống. Vùng thẳm là một hệ sinh thái độc đáo và quan trọng, cần được nghiên cứu và bảo vệ.

Thongthai.vn